Жасанды интеллект: ғылым мен адамзат арасындағы жаңа көпір

2025 жыл адамзат тарихындағы ерекше кезеңдердің бірі болды — бұл жыл жасанды интеллекттің (ЖИ) ғылым мен технологиядағы серпінді жетістіктерімен есте қалды. Медицина, биотехнология, ақпараттық жүйелер мен білім салаларында ЖИ бұрын-соңды болмаған мүмкіндіктер ашып, адам өмірінің сапасын арттыруға үлкен үлес қосуда. Германиядан Ұлыбританияға дейінгі зерттеу орталықтары адамның өмірін ұзартуға, аурулардың алдын алуға бағытталған жаңа әдістер ұсынса, Қазақстан да бұл бағытта өз үлесін қосып, ұлттық стратегиясын қалыптастырды. «Oylan 2.5» секілді көптілді интеллектуалды жүйелердің пайда болуы — соның айғағы.
Бір кездері жасанды интеллект адам еңбегін алмастырады деген үрей басым еді. Бірақ бүгінгі тәжірибе керісінше дәлелдеп отыр — ЖИ адамның орнын баспайды, керісінше, оның қабілетін күшейтіп, жаңа мүмкіндіктерге жол ашады. 2025 жылғы жаңалықтар осыны нақты көрсетіп берді.

Медицинадағы серпілістер

Мәселен, Германиядағы Еуропалық молекулалық биология зертханасы (EMBL) мен DKFZ орталығы жасаған «Delphi-2M» жүйесі адамның генетикалық және өмір салты деректерін талдап, мыңнан астам аурудың даму ықтималдығын болжай алады. Бұл — медицинаның болашағына бағытталған нақты қадам. Ал Ұлыбританияда University College London мен Cancer Research UK ұйымдарының бірлескен «PathAI Precision» жобасы онкологиялық ауруларды жеке-жеке емдеуге мүмкіндік берді. Әр науқасқа оның генетикалық ерекшелігіне сай емдеу жоспары жасалуда — бұл бұрын-соңды болмаған жетістік.

Осы жылдың тағы бір жаңалығы — АҚШ-тағы Джон Хопкинс университетінде Smart Tissue Autonomous Robot (STAR) жүйесінің алғаш рет адам көмегінсіз хирургиялық операцияны сәтті орындауы. Бұл оқиға медицина саласындағы автоматтандыру дәуірінің басталғанын көрсетті.

Антибиотиктер және дәрі жасау саласындағы жаңалықтар

Бактериялардың антибиотикке төзімділігі — адамзат алдында тұрған үлкен қауіп. Бірақ Үндістан мен Франция ғалымдары әзірлеген «DrugAI» жүйесі бұл мәселені шешуге көмектесіп отыр: ол бактерия мутациясын болжау арқылы тиімді дәрі комбинациясын ұсынады.
2025 жылы Nature Medicine журналында ЖИ көмегімен жасалған алғашқы дәрі — Rentosertib клиникалық сынақтан сәтті өткені хабарланды. Бұрын дәрі жасау процесі 10–12 жылға созылса, енді бұл уақыт 4 жылға дейін қысқарды. Бұл — ЖИ-дің нақты нәтижесін көрсететін мысал.

Қазақстандағы жасанды интеллект дамуы

Қазақстан да бұл үдерістен шет қалған жоқ. Назарбаев Университетінің ISSAI институты 2025 жылы көптілді «Oylan 2.5» платформасын таныстырды. Ол қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде мәтін, дауыс және бейнені талдай алады, сондай-ақ қазақ тілін латын және кирилл әліпбиінде бірдей өңдейді. Бұл — ұлттық тілдік технологияларды дамытудың маңызды қадамы. Сондай-ақ, Қазақстан мен Қытай ғалымдары бірлесіп климаттық және экологиялық деректерді талдайтын ЖИ зертханасын ашты. Ал Үкімет ұлттық жасанды интеллект стратегиясын қабылдап, заңнамалық және этикалық негіздерді бекітті.

Бүгінде жасанды интеллект тек технология емес — ол ғылым мен адамзат арасындағы жаңа көпірге айналды. Ол біздің ойлау, зерттеу және шешім қабылдау қабілетімізді кеңейтіп, адамзаттың дамуына серпін беруде. Германия мен Ұлыбритания зертханаларынан бастап, Астана мен Алматыдағы ғылыми орталықтарға дейінгі ғалымдар ЖИ-ді адам игілігіне бағыттап отыр.
Ең бастысы — жасанды интеллектке сын көзбен қарап, оны жауапкершілікпен пайдалану. Егер жаңа ұрпақ бұл технологияны парасатпен меңгеріп, оны қоғамның игілігі үшін қолдана білсе, онда ЖИ біздің болашағымызды тек жеңілдетіп қана қоймай, жаңа өркениеттік деңгейгеү көтереді.

Болатбек КҮННҰР