Риззат Тасым -Үкіметтік емес ұйымдар ең алдымен халық алдында есеп береді

Рух жаңғырығы қоғамдық қоры бастауымен үкеметтік емес ұйымдарды қолдау аясында жасалынып жатқан жұмыстар барысында Қазақстандық қоғамдық даму институты Қоғамдық үрдістерді зерттеу орталығының басшысы, саясаттанушы Риззат Тасым осы тақырып бойынша ақпараттармен бөлісті.

Үкіметтік емес ұйым дегеніміз не? Оның негізгі ерекшеліктері қандай?

​Формалды түрде Қазақстандағы нормативтік құқықтық актілердегі терминнің анықтамасына сүйенсек: «Үкіметтік емес ұйым – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ортақ мақсаттарға қол жеткізу үшін азаматтар және (немесе) үкіметтік емес заңды тұлғалар ерікті негізде құратын коммерциялық емес ұйым».Негізінен, «Үкіметтік емес» термині азаматтық қоғамды құрайтын бірқатар коммерциялық емес ұйымдарды сипаттау үшін қолданылады. ҮЕҰ терминінің нақты анықтамасы болмаса да, көп жағдайда «әлеуметтік маңызды миссиясы бар және мемлекеттен тәуелсіз жұмыс істейтін ұйым» деп түсінеміз. Мұндай ұйымдар қаржылық тұрғыдан баюды және пайда алуды мақсат етпейтінін айтып кеткен жөн. Екінші ерекшелік – олар мемлекеттен тәуелсіз, ол оларға мемлекеттің адам құқықтарына қатысты өз міндеттемелерін сақтауын бақылау бойынша өз міндеттерін орындауға мүмкіндік береді.

Үкіметтік емес ұйымдар қаражатты көбінесе гранттар арқылы алады. Бұл әртүрлі үкіметтік емес ұйымдар қатысатын және грант шарттарына сәйкес атқарылған жұмыстар мен жұмсалған қаражат туралы мұқият есеп беретін бәсекелестік конкурстық процесс.Кейбір ҮЕҰ жергілікті үкімет гранттарынан да қаржы алуы мүмкін, бірақ мұндай ұйымдардың мемлекеттік саясаттан тәуелсіз болуы маңызды.

ҮЕҰ мен мемлекеттік ұйымдардың арасындағы басты айырмашылықтар қандай?

ҮЕҰ мен мемлекеттік органдар арасындағы бірнеше негізгі айырмашылықты көрсетуге болады:

Мақсаты мен міндеті. ҮЕҰ-ның басты мақсаты – үкіметтің тікелей қатысуынсыз әлеуметтік, экологиялық, мәдени және басқа да мәселелерді шешу. Олар қоғам игілігіне, көбінесе қайырымдылық жұмыстарға, адам құқықтарын, қоршаған ортаны қорғауға және т.б. бағытталған.Ал мемлекеттік ұйымдар мемлекеттік органдар белгілеген міндеттерді орындау, мемлекет пен қоғамның қызметі мен дамуын қамтамасыз етуді мақсат етеді. Бұған мемлекеттік ресурстарды басқару, құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету, денсаулық сақтау, білім беру және басқа да салалар кіреді.

Қаржыландыру көздері. ҮЕҰ әдетте қайырымдылық, гранттар, мүшелік жарналар және жеке тұлғалар мен ұйымдар тарапынан қаржыландырылады. Олар халықаралық құрылымдардан да қаражат ала алады.

Әсері мен күшіне келер болсақ, ҮЕҰ тікелей саяси ықпалға немесе билікке ие емес. Олардың ықпалы қоғамдық пікір, науқандар, волонтерлік жұмыс және насихат жұмыстары арқылы көрінеді. Ал мемлекеттік ұйымдар заңды және әкімшілік өкілеттіктерге ие және қоғам өмірін реттейтін заңдар мен нормативтік актілерді қабылдай алады.

​Маңызды аспектінің бірі – заңнамалық мәртебесі. ҮЕҰ мемлекеттік аппараттың құрамына кірмейді, бірақ олардың қызметін реттейтін заңдар (мысалы, қайырымдылық, коммерциялық емес ұйымдар туралы заңдар) шеңберінде жұмыс істейді. Мемлекеттік ұйымдар керісінше мемлекеттік аппараттың ресми бөлігі саналады, олардың қызметі мемлекеттік органдар белгілеген заңнамамен реттеледі.Сонымен бірге негізгі айырмашылыққа мемлекетпен қарым-қатынасы жатады.

ҮЕҰ қандай қоғамдық мәселелерді шешуге үлес қоса алады?

​ҮЕҰ әртүрлі әлеуметтік мәселелерді шешуге айтарлықтай үлес қоса алады және қосып та келеді. Әсіресе олардың қызметі тиімді болуы мүмкін салаларға тоқталсақ:

​Ең алдымен кедейшілік пен әлеуметтік теңсіздікке қарсы күрес мәселесі. Олар аз қамтылған топтарды қолдауға, азық-түлік, тұрғын үй және медициналық көмек сияқты негізгі қажеттіліктерді қамтамасыз етуге бағытталған әлеуметтік көмек бағдарламаларын ұйымдастыра алады. Олар, сондай-ақ, білім алу және жұмысқа орналасу мүмкіндіктеріне қолжетімділікті қамтамасыз ету сияқты кедейшілікке ықпал ететін факторларды шешу үшін жұмыс істей алады. Келесі – адам құқықтарын қорғау факторы. ҮЕҰ мигранттар, әйелдер, балалар, азшылықтар және мүгедектер сияқты осал топтардың құқықтарын қорғай алады. ҮЕҰ адам құқықтарының бұзылуын қадағалау мен алдын алуда, сондай-ақ азаматтардың құқықтары мен бостандықтары туралы ақпаратты таратуда маңызды рөл атқарады. Жарқын мысал ретінде Адам құқықтары мен заңдылықты сақтау жөніндегі ұйымдарды айтуға болады. Тағы бір маңызды мәселе – қоршаған ортаны қорғау. ҮЕҰ қоршаған ортаны қорғауға, экологиялық ағартуға және тұрақты дамуды ілгерілетуге белсенді қатысады. Олар орман, су объектілерін қорғау, климаттың өзгеруімен күресу және басқа да экологиялық мәселелер бойынша науқандар ұйымдастыра алады. Экологиялық мәселемен қатар денсаулық сақтау және аурудың алдын алу мәселесі де маңызды.ҮЕҰ денсаулық сақтау қызметтерін, әсіресе,сапалы медициналық көмекке қолжетімділігі шектеулі аймақтарда ұсына алады. Олар АИТВ/ЖИТС, туберкулез, безгек және т.б. жұқпалы аурулардың таралуына қарсы бағытталған профилактикалық бағдарламаларға белсенді қатысады.

ҮЕҰ білім және сауаттылыққақолжетімділікті арттыруға бағытталған бағдарламаларды, соның ішінде ауылдық және шалғай аудандарда жиі жүзеге асырады. Олар біліктілікті арттыру, кәсіптік оқыту саласында жұмыс істей алады, сондай-ақ ересектер мен балаларға қарапайым дағдыларды үйрете алады.Жануарларды қорғау жөніндегі үкіметтік емес ұйымдар жануарларға қатыгездікпенкүресу, баспана құру және жануарлар құқықтары туралы хабардарлықты арттыру үшін жұмыс істейді.ҮЕҰ зорлық-зомбылық құрбандарына, нашақорлықпен ауыратындарға және табиғи апат немесе әскери қақтығыстан аман қалғандарға психологиялық қолдау білдіреді. Олар сондай-ақ мүгедектерді оңалту бойынша немесе ауыр сырқаттан кейін көмек көрсетеді.Қазіргі маңызды мәселенің бірі миграция және интеграция мәселесі. ҮЕҰ жиі мигранттар мен босқындардың жаңа қоғамға қосылуына көмектеседі, құқықтық тұрғыданжәне баспана, жұмысқа тұру, білім алуға қатысты мәселелерді шешеді.

Қазақстандағы ҮЕҰ-ның дамуы қалай жүріп жатыр?

​Соңғы онжылдықтарда еліміздегі ҮЕҰ рөлі, әсіресе адам құқықтары, экология, әлеуметтік қызмет көрсету және білім беру сияқты салаларда айтарлықтай өсті. Сонымен бірге ұйымдардың даму мүмкіндіктерімен қатар өзіндік қиындықтарыда жоқ емес.ҮЕҰ қызметін реттейтін негізгі заң —«Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Қазақстан Республикасының Заңы. Онда ҮЕҰ-ны тіркеуге, оларды қаржыландыруға, құқықтары мен міндеттеріне қатысты жалпы ережелер жиынтығы белгіленген. Дегенмензаңнамалық базаға қарамастан, кейбір ҮЕҰ шетелдік қаржыландыру немесе тіркеу кезінде әкімшілік кедергілерге ұшырап жатады.Қазақстандағы ҮЕҰ қаржыландырудымемлекеттік бюджеттен де, жеке донорлардан да ала алады. Дегенменмемлекеттік гранттар бойынша бәсекелестік жоғары күйінде қалып отыр, ал қаржыландыруды алу процесі көбінесе бюрократиялық кедергілерге толы. Мемлекет бұл саладағы көрсеткіштерді жақсарту үшін біршама жұмыстар жүргізуде. Мәселен Ұлттық құрылтайда ҮЕҰ туралы заң қабылданатыны туралы бастама қолдау тапты.

​Қоғамдағы рөліне келсек, ҮЕҰ кедейшілікпен күресу, әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғау, қоршаған ортаны қорғау сияқты әлеуметтік және экологиялық мәселелерді шешуде маңызды рөл атқарады. Көптеген ҮЕҰ зорлық-зомбылық құрбандарын оңалтуға, құқықтық көмек және білім беру қызметтерін көрсетуге жәрдемдесетін адам құқықтары саласында белсенді.Билікпен ықпалдасу және өзара әрекеттесу мәселесін сөз етер болсақ,Қазақстандағы ҮЕҰ мен мемлекеттік органдар арасындағы қарым-қатынас көбіне сақтана отырып әрекеттесумен сипатталады. Кейбір ұйымдар, әсіресе олардың қызметі нәзік әлеуметтік немесе саяси мәселелерге қатысты болса, жұмыс істеу еркіндігін шектеуге ұшырауы да ықтимал. Мысалы, адам құқықтарына, сөз бостандығына және саяси оппозицияға қатысты мәселелер билік тарапынан қарсылыққа ұшырауы мүмкін.

​Еліміздегі ҮЕҰ тап келетін бірнеше кедергі бар, соның ішінде мыналарды бөліп көрсетуге болады:

— тіркеудегі бюрократиялық кедергілер мен қиындықтар;

— әсіресе шетелдік гранттарға қойылатын қатаң талаптарға байланысты қаржыландыруға қолжетімділіктің шектелуі;

— саяси сезімтал салаларда қызмет еркіндігінің әлі де екіұшты болуы.

​Дегенмен уақыт өткен сайын ҮЕҰ-ныңкәсіби деңгейі өсіп келеді. Әлеуметтік-бағдарланған жобалар мен тұрақты дамуға деген сұраныстың артып келе жатқанын ескерсек, болашақта олардың азаматтық қоғамды дамытудағы рөлі еселене беруімүмкін.

​ҮЕҰ қандай заңнамалық талаптарға сай жұмыс істеуі керек?

​ҮЕҰ-лардың қызметі заң талаптарына сай ұйымдастырылуы керек. Ең алдымен кез келген үкіметтік емес ұйым заңды тұлға мәртебесін алу үшін тиісті мемлекеттік органда ресми түрде тіркелуі қажет. Ұйымның жарғысы немесе құрылтай құжаттары болуы міндетті, бұл құжаттарда оның мақсаты, қызмет бағыты, басқару құрылымы және жұмыс тәртібі нақты көрсетілуі тиіс.

Қаржылық тәртіп пен ашықтықты сақтау мақсатында ұйымдар өз қызметі мен қаржысы туралы есеп жүргізіп отыруы керек. Бұл есептер жыл сайын ұсынылуы мүмкін және олар гранттар мен өзге де қаржыландыру көздерінің тиімді және мақсатты пайдаланылғанын дәлелдеуге көмектеседі. Сонымен қатар салық заңнамасына сай келетіндей жұмыс істеу де маңызды. Кейбір үкіметтік емес ұйымдар салық жеңілдіктеріне ие бола алады, бірақ соған қарамастан, олар қолданыстағы салық ережелерін орындауға міндетті.Егер ұйым өз қызметіне қызметкерлер тартса, ол еңбек заңнамасына сәйкес әрекет етуі тиіс. Бұл жұмысқа қабылдау, еңбек келісімшарттарын жасау, жалақы төлеу және еңбек қауіпсіздігін сақтау сияқты талаптарды қамтиды. ҮЕҰ өз жұмысында сыбайлас жемқорлыққа қарсы шараларды сақтауы, қаржылық ашықтық пен есептілікті қамтамасыз етуі де өте маңызды.

Көп жағдайда мұндай ұйымдар жеке тұлғалар туралы ақпаратпен жұмыс істейді, сондықтан олар дербес деректерді қорғау туралы заң талаптарын да орындауы тиіс. Кейбір салада жұмыс істейтін ұйымдарға (мысалы, білім беру, медицина) арнайы лицензиялар немесе рұқсаттар қажет болуы мүмкін.Үкіметтік емес ұйымдар өз қызметінде адам құқықтарын құрметтеуі және қорғауы тиіс. Барлық қатысушылардың құқықтары мен бостандықтары сақталып, олардың теңдігін қамтамасыз ету негізгі қағидалардың бірі болып саналады. Жалпы алғанда, ҮЕҰ өз қызметі барысында елдегі барлық қолданыстағы заңдар мен нормативтік актілерді сақтауға міндетті.Міне, осы талаптардың барлығы үкіметтік емес ұйымдардың заңды, әділ және тиімді жұмыс істеуіне негіз болады. Заңнамалық талаптарды сақтау арқылы олар қоғамда өз орнын таба алады және азаматтық қоғамды дамытуға айтарлықтай үлес қосады.

​ҮЕҰ-ның құрылымы қалай қалыптасады? (басқару, бөлімдер, еріктілер)

Үкіметтік емес ұйымның құрылымы оның мақсаттарына, көлеміне және атқаратын қызметінің ерекшелігіне байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Дегенмен көптеген ҮЕҰ-ның қызметі белгілі бір ұйымдастырушылық құрылым негізінде жүзеге асады. Бұл құрылымның негізінде басшылық органытұрады. Басшы немесе атқарушы директор ұйым жұмысына жалпы жетекшілік жасап, стратегиялық бағытты айқындайды және алға қойылған міндеттердің орындалуына жауап береді.

Ұйымда әдетте директорлар кеңесі немесе бақылау кеңесі болады. Бұл орган ұйымның қызметін қадағалап, негізгі шешімдерді қабылдайды және миссия мен мақсаттардың орындалуын қамтамасыз етеді. Кеңес құрамына түрлі сала мамандары, қоғам белсенділері немесе тәуелсіз сарапшылар кіруі мүмкін.ҮЕҰ-ның ішінде түрлі бөлімдер құрылады. Мысалы, бағдарламалар бөлімі ұйымның миссиясына сай жобалар мен бастамаларды әзірлеп, іске асырумен айналысады. Қаржы бөлімі ұйымның бюджетін жоспарлап, қаржылық есептілікті жүргізеді. Донорлармен және демеушілермен байланыс бөліміқаражат тарту, серіктестік орнату және есеп беру жұмыстарын атқарады. Сонымен қатар, маркетинг және қоғаммен байланыс бөлімі ұйымның имиджін қалыптастырумен, қоғам алдында ашықтықты қамтамасыз етумен айналысады.

Адам ресурстарын басқару бөліміқызметкерлер мен еріктілерді жұмысқа тарту, оқыту және қолдау көрсету жұмыстарын ұйымдастырады. Еріктілер – ұйым қызметінің маңызды бөлігі. Олар белгілі бір жоба немесе бағдарламалар аясында ұйымдасқан түрде жұмыс істейді, іс-шаралар ұйымдастырады, халықпен жұмыс жүргізеді.Кейбір ҮЕҰ-да нақты мәселелерді шешу үшін уақытша немесе тұрақты негізде жұмыс топтары немесе комитеттер құрылуы мүмкін. Мысалы, этика мәселелері жөніндегі комитет немесе даму жөніндегі комитет ұйым ішіндегі белгілі бір саланы терең талдап, арнайы шешімдер қабылдауға көмектеседі. Бұл құрылым ұйымның ішкі үйлесімділігін арттырып, мақсаттарға жету тиімділігін қамтамасыз етеді.

​ҮЕҰ тиімді жұмыс істеуі үшін қандай құжаттар мен саясаттар қажет?

Үкіметтік емес ұйымдардың тиімді жұмыс істеуі үшін арнайы құжаттар мен ішкі саясаттар жиынтығы қажет. Бұл құжаттар ұйым қызметінің ашықтығын, есептілігін және заңнамалық талаптарға сәйкестігін қамтамасыз етеді.Ең басты құжат – ұйымның жарғысы. Онда ұйымның мақсаты, құрылымы, басқару тәртібі және жұмыс істеу ережелері нақты көрсетіледі. Сонымен қатар ҮЕҰ-ның мемлекеттік тіркеуден өткенін растайтын ресми құжаттары болуы қажет.Ұйымның қаржылық басқару саясаты да ерекше маңызға ие. Ол бюджеттеу, есеп жүргізу, ішкі және сыртқы аудит тәртібі сияқты қаржыға қатысты процестерді реттейді. Донорлармен жұмыс істеу тәртібі де айқындалуы тиіс. Донорлық саясат этикалық нормаларды сақтай отырып, қаражат тарту, келісімдер жасау және есеп беру ережелерін белгілейді.

Адам ресурстарын басқару саясатықызметкерлер мен еріктілерді жұмысқа қабылдау, қызметін бағалау, оқыту және ынталандыру ережелерін қамтиды. Сондай-ақ ұйым жеке деректермен жұмыс жүргізетін болса, дербес деректерді қорғау туралы саясат та болуы тиіс.Этикалық кодекс – қызметкерлер мен волонтерлердің кәсіби және адамгершілік нормаларды ұстануын қамтамасыз ететін мінез-құлық ережелерінің жиынтығы. Бұл кодекс ұйым беделін қалыптастыруда үлкен рөл атқарады.

ҮЕҰ қандай бағыттарда жұмыс істей алады? (білім беру, экология, денсаулық, адам құқықтары және т.б.)

Үкіметтік емес ұйымдар түрлі әлеуметтік, экономикалық және экологиялық салаларда жұмыс істей алады. Олардың қызмет бағыты қоғамда туындаған нақты қажеттіліктерге және ұйымның миссиясына байланысты анықталады.Білім беру саласында ҮЕҰ-лар білім деңгейін көтеруге, ересектерді оқытуға, қолайсыз жағдайда өмір сүріп жатқан балаларды қолдауға, сондай-ақ білім беру технологиялары мен бастамаларын дамытуға бағытталған бағдарламаларды жүзеге асырады.Экология және қоршаған ортаны қорғау саласында табиғатты сақтау, климаттың өзгеруіне қарсы күрес, биоәртүрлілікті сақтау, қалдықтарды тиімді басқару және тұрақты даму жобалары қолға алынады.

Денсаулық сақтау бағытына келсек, ҮЕҰ-лар аурулардың алдын алу, психикалық денсаулықты қолдау, ерекше қажеттіліктері бар адамдарға көмек көрсету және жалпы қоғамның денсаулығын жақсартуға бағытталған қызметтер көрсетеді.Адам құқықтарын қорғау да ҮЕҰ қызметінің маңызды саласы. Бұл бағытта олар осал топтармен жұмыс істеп, кемсітушілік жәнезорлық-зомбылықпен күресуге, құқықтық қолдау көрсетуге басымдық береді.Әлеуметтік қамсыздандыру саласында ҮЕҰ қиын жағдайға тап болған адамдар, үйсіздер, нашақорлықпен күресушілер және басқа да осал топтарға қолдау көрсетеді.

Мәдениет пен өнер саласындағы ҮЕҰ-лар мәдени бастамаларды дамытып, шығармашылық жобаларды қолдап, түрлі мәдени іс-шаралар ұйымдастырады.Экономикалық даму бағыты бойынша ҮЕҰ шағын бизнесті қолдауға, жаңа жұмыс орындарын ашуға және жергілікті кәсіпкерлікті дамытуға бағытталған жобалармен айналысады.

Халықаралық ынтымақтастық пен гуманитарлық көмек көрсету қақтығыс пен апат аймақтарында жұмыс істеу, зардап шеккендерге көмек көрсету және халықаралық әріптестікті нығайту сияқты қызметтерді қамтиды.Сондай-ақ жастар мен жалпы қоғам үшін спорт пен дене шынықтыру саласында түрлі бағдарламалар жүргізіледі. Бұл инклюзивті спорт түрлерін және салауатты өмір салтын насихаттауға бағытталған бұқаралық спортты дамытудағы басты міндетінің бірі.Ғылыми зерттеулер мен технологиялар саласында ҮЕҰ әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталған инновациялық зерттеулермен айналысып, өмір сапасын жақсартуға ұмтылады.

ҮЕҰ өз қызметін қалай жоспарлайды және жүзеге асырады?

ҮЕҰ өз қызметін стратегиялық жоспарлау негізінде жүзеге асыруы қажет. Ұйымның дамуын стратегиялық жоспарлау үш процедураға негізделуі мүмкін: стратегиялық талдау, мақсат қою және стратегиялық таңдау. Белгілі бір кезең мен уақытқа арналған мақсаттар мен міндеттерді анықтау қажет.Кез келген жобаны басқару ең алдымен ресурстарды және оларды қалыптастырудың көптеген көздерін талдаудан басталады. Ұйымды құрушы бастамашыл топ шеше алатын әлеуметтік мәселелерді немесе нақты қызметтерді, тауарларды, ақпараттық және қаржылық қолдауды қажет ететін халықтың арнайы топтарын іздестіру маңызды.

Көбінесе коммерциялық емес ұйымдарды мақсатты әлеуметтік топқа тікелей қатысы бар адамдар құрады, мысалы, көмекке мұқтаж болып қана қоймай, оны өздері де беруге дайын мүгедектер. Мақсаттар жоспарлы кезеңде қол жеткізуге тиіс нақты мәндері бар нақты көрсеткіштер екенін ескеру маңызды.Ұйымдастырушылық мақсаттарды әзірлеу кезінде олардың бес SMART критерийіне сай болуы керек екенін есте ұстаған жөн: нақтылық, нәтижениі өлшей алу, қол жеткізу мүмкіндігі, маңыздылық және уақытқа байланысты.

ҮЕҰ қызметін бағалаудың қандай тәсілдері бар?

Үкіметтік емес ұйымдардың қызметін бағалау олардың тиімділігін, нәтижелілігін және қоғамға әсерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл үшін әртүрлі бағалау әдістері қолданылады, олардың ішінде сапалық және сандық тәсілдер ерекше орын алады.Сапалық әдістерге тереңдетілген сұхбат, фокус-топтармен пікірталас және тікелей бақылау жатады. Бұл тәсілдер ұйым қызметіне қатысушылардың көзқарасын, пікірін және тәжірибесін жан-жақты зерттеуге мүмкіндік береді.Сандық әдістерге сауалнамалар арқылы деректер жинау және алынған мәліметтерді статистикалық тұрғыдан талдау кіреді. Бұл тәсіл нақты көрсеткіштерге сүйене отырып, нәтижелерді бағалауға көмектеседі.Нәтижелерді талдау әдістері ішінде логикалық модельдерді пайдалану, тиімділік көрсеткіштерін (KPI) белгілеу және ұқсас ұйымдармен салыстырмалы талдау жүргізу кеңінен қолданылады. Сонымен қатартәуелсіз аудит және сыртқы бағалау арқылы ҮЕҰ қызметінің объективтілігі мен есептілігі қамтамасыз етіледі.

Ұйым жұмысы туралы тұрақты түрде сапалық және сандық ақпаратты қамтитын есептер дайындалады. Бұл есептер қол жеткізілген нәтижелерді көрсетуге және мүдделі тараптармен кері байланыс орнатуға көмектеседі.Сондай-ақ әсерді бағалау әдістеріқолданылады. Олар ұзақ мерзімді нәтижелер мен қоғамға тигізген нақты әсерді зерттеуге бағытталады. Мұнда қарсы фактілерді бағалау сияқты ғылыми тәсілдер қолданылуы мүмкін.Бағалау әдістерін дұрыс таңдау ұйым қызметінің ерекшеліктеріне және стратегиялық мақсаттарына байланысты анықталады.Мысалы, бүгінде Қазақстанда үкіметтік емес ұйымдардың ел экономикасына қосқан үлесін айқындау мақсатында бірқатар нақты іс-әрекеттер атқарылуда. Бұл бағытта жүргізіліп жатқан жұмыстар ҮЕҰ қызметінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін есепке алуға, сондай-ақ олардың қоғамдағы рөлін объективті бағалауға жол ашпақ.

Қазіргі таңда мемлекет пен сарапшылар қауымдастығы ҮЕҰ-ның экономикадағы үлесін өлшеудің әдістемесін әзірлеуге кірісті. Бұл тәсіл алдағы уақытта ресми түрде қабылдануы мүмкін. Осындай өлшем құралдары азаматтық сектордың жалпы ішкі өнімге, жұмыспен қамтуға және әлеуметтік қызметтердің сапасына тигізетін ықпалын сандық көрсеткіштер арқылы көрсетуге мүмкіндік береді.  

Сонымен қатар, азаматтық қоғамның даму жағдайын талдау және бағалау мақсатында тұрақты түрде аралық «Азаматтық қоғамды дамыту мәселелері бойынша кешенді баяндама» әзірленіп отырады. Талдау баяндамасы ҮЕҰ мен азаматтық бастамалардың даму қарқынын, оларға мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан қолдауды, нормативтік-құқықтық базаның тиімділігін, сондай-ақ азаматтардың қоғамдық-саяси белсенділігін сипаттайтын негізгі индикаторларды қамтиды. Аталған шаралар Қазақстандағы азаматтық қоғам институттарының маңыздылығын арттыруға, олардың мемлекеттік саясатты іске асырудағы серіктес ретіндегі рөлін нығайтуға бағытталған.

Сұқбат алған:  Балнұр ҒАЛЫМЖАНҚЫЗЫ